|
Biz, bilim tarihindeki eksik halkalardan birini yerine koymak istiyoruz; burada eksik kelimesi ile kastedilen, Rönesans’ı doğrudan doğruya Antik Çağ’a bağlayan yanlış düşünce ile oluşan boşluktur. Biz, İslâm kültür çevresinin yaratıcı bilginlerinin, bir alma ve özümleme döneminin ardından 900-1600 yılları arasında gösterdikleri başarılarını ortaya koymak istiyoruz…
|
|||
|
|||
24 Ekim 1924 tarihinde Bitlis’te dünyaya gelen Fuat Sezgin, 
ilkokulu Doğubayazıt’ta, ortaokul ve liseyi ise Erzurum’da bitirdikten sonra 1943 yılında İstanbul’a geldi. İstanbul Üniversitesi Şarkiyat (Doğu bilimi) Araştırmaları Enstitüsü’nde ünlü Alman şarkiyatçı Prof. Dr. Hellmut Ritter’in (1892-1971) öğrencisi olan Sezgin, Ritter’in tavsiyesi üzerine İslâm bilimlerine yöneldi. 1951’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Arap dili ve edebiyatı alanında “Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı. Bu çalışmasıyla, hadis kaynağı olarak İslâm kültüründe önemli bir yere sahip olan Buhârî’nin sözlü kaynaklar yerine yazılı kaynaklara dayandığı tezini ortaya attı.
Doçent unvanını 1954 yılında alan Sezgin, 1960 askeri darbesinin ardından üniversitelerden uzaklaştırılan 147 akademisyen arasında kendi adının da bulunması üzerine 1961’de Türkiye’den ayrıldı ve çalışmalarına Goethe Üniversitesi’nde (Frankfurt) devam etti. Câbir bin Hayyân hakkında hazırladığı ikinci tezini 1965’te Goethe Üniversitesi Doğa Bilimleri Tarihi Enstitüsü’ne sunan ve bir yıl sonra profesörlüğe yükseltilen Sezgin, aynı yıl kendisi gibi şarkiyatçı olan Ursula Sezgin ile evlendi.
Alanında şimdiye kadar yazılan en kapsamlı eser kabul edilen Geschichte des arabischen Schrifttums (Arapça Yazma Eserler Literatürü Tarihi) başlıklı kapsamlı eserinin ilk cildini 1967’de yayımlayan Sezgin, 1978’de Kral Faysal İslâmi İlimler Ödülü’ne lâyık görüldü. Bu ödül nedeniyle kendisine takdim edilen maddi desteği değerlendirerek 1982’de Goethe Üniversitesi Arap-İslâm Bilimleri Tarihi Enstitüsü’nü, ertesi yıl ise bu enstitü bünyesinde, tarih boyunca Müslüman bilim insanlarının icat ettiği 800’den fazla bilimsel alet ve düzeneğin modellerinin 
sergilendiği İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’ni kurdu. Bu müzenin bir benzerini 2008 yılında İstanbul’da kuran Sezgin, 2010 yılında ise Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı’nın kuruluşuna öncülük etti.
Kahire Arap Dili Akademisi, Şam Arap Dili Akademisi, Fas Rabat Kraliyet Akademisi, Bağdat Arap Dili Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi şeref üyeliği de dâhil olmak üzere çok sayıda ödül ve nişana layık görülen Sezgin’e; Erciyes Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Süleyman Demirel Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi tarafından fahri doktora unvanları verildi. Frankfurt am Main Goethe Plaketi, Almanya Üstün Hizmet Madalyası, İran İslâmi Bilimler Kitap Ödülü ve Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü ile taltif edildi. Prof. Sezgin’in öncülüğünde kurulan İstanbul İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı 2016 Özel Ödülü’ne lâyık görüldü.
Arapça, Süryanice, İbranice, Latince ve Almanca başta olmak üzere toplam 27 dil bilen Prof. Dr. Fuat Sezgin, 30 Haziran 2018’de İstanbul’da vefat etti ve Gülhane Parkı’ndaki İstanbul İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nin bahçesine defnedildi. Vefatının ardından, 2018/6 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile 2019 yılı “Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” olarak ilân edildi.
Prof. Sezgin ve çalışmaları hakkında daha detaylı bilgilere aşağıdaki kitap ve makalelerden ulaşılabilir:
1. Anonim. “Prof. Dr. Fuat Sezgin’in özgeçmişi,” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2017;40:1-4.
2. Bayhan, Nevzat. Bilimler Tarihinde Zirve İsim: Prof. Dr. Fuat Sezgin. İstanbul: Yafa Yayınları; 2013.
3. Yılmaz, İrfan. Fuat Sezgin – Yitik Hazinenin Kâşifi. İzmir: Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları; 2009.
4. Turan, Sefer. Bilimler Tarihçisi Fuat Sezgin. İstanbul: Timaş Yayınları; 2010.
5. Turan, Sefer. Fuat Sezgin – Bilim Tarihi Sohbetleri. İstanbul: Timaş Yayınları; 2018.
| Prof. Dr. Fuat Sezgin, önemli bir kısmı İslâm bilim ve kültürünün kaynak eserlerini konu alan 1000’i aşkın bilimsel çalışma yayınlamıştır. Türkçe telif ve tercüme eserleri arasında şu kitaplar sayılabilir: |
||||
| 1. | Sezgin, Fuat. 1984 Yılından 2011 Yılına Kadar Arap-İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü Yayınlarına Yazılan Avrupa Dillerindeki Önsözler. İstanbul: Timaş Yayınları; 2015. | |||
| 2. | Sezgin, Fuat. Amerika Kıtasının Müslüman Denizciler Tarafından Kolomb Öncesi Keşfi ve Piri Reis. İstanbul: Boyut Yayın Grubu; 2013. | |||
| 3. | Sezgin, Fuat. İslam Bilimler Tarihi Üzerine Konferanslar. İstanbul: Timaş Yayınları; 2012. | |||
| 4. | Sezgin, Fuat. İslam Kültür Dünyasının Bilimler Tarihindeki Yeri. Ankara: TÜBA Yayınları; 2014. | |||
| 5. | Sezgin, Fuat. İslam Uygarlığında Astronomi, Coğrafya ve Denizcilik. İstanbul: Boyut Yayınları; 2009. | |||
| 6. | Sezgin, Fuat. İslam Uygarlığında Mimari, Geometri, Fizik, Kimya, Tıp, Saatler, Optik Mineraller, Savaş Tekniği, Antik Objeler. İstanbul: Boyut Yayın Grubu; 2012. | |||
| 7. | Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik – Arap İslam Bilimleri Tarihine Giriş. Cilt: I. Çev: Abdurrahman Aliy. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları; 2007. | |||
| 8. | Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik – Arap İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü Aletler Koleksiyonu Kataloğu: 1) Astronomi. Cilt: II. Çev: Abdurrahman Aliy. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları; 2007. | |||
| 9. | Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik – Arap İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü Aletler Koleksiyonu Kataloğu: 2) Coğrafya 3) Denizcilik 4) Saatler 5) Geometri 6) Optik. Cilt: III. Çev: Abdurrahman Aliy. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları; 2007. | |||
| 10. | Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik – Arap İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü Aletler Koleksiyonu Kataloğu: 7) Tıp 8) Kimya 9) Mineraller. Cilt: IV. Çev: Abdurrahman Aliy. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları; 2007. | |||
| 11. | Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik – Arap İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü Aletler Koleksiyonu Kataloğu: 10) Fizik 11) Mimari 12) Savaş Tekniği 13) Antik Objeler. Cilt: V. Çev: Abdurrahman Aliy. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları; 2007. | |||
| 12. | Sezgin, Fuat. İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi (Toplu Bir Bakış). İstanbul: İBB Yayınları; 2010. | |||
| 13. | Sezgin, Fuat. Kâtip Çelebi’nin Esas Kitab-ı Cihannüması ve Coğrafya Tarihindeki Yeri. İstanbul: Boyut Yayın Evi; 2018. | |||
| 14. | Sezgin, Fuat. Tanınmayan Büyük Çağ – İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihinden. İstanbul: Timaş Yayınları; 2010. | |||
Prof. Sezgin’in eserleri hakkında daha detaylı bilgilere http://www.ibtav.org/eserleri adresinden ulaşılabilir. |
||||
|
||||
Prof. Dr. Fuat Sezgin tarafından hazırlanan ve 24 Mayıs 2008 tarihinde Gülhane Parkı içerisinde, Topkapı Sarayı sur duvarına bitişik Has Ahırlar Binası’nda ziyarete açılan İstanbul İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi; Kültür ve Turizm Bakanlığı, Goethe Üniversitesi Arap-İslâm Bilimleri Tarihi Enstitüsü (Frankfurt), Prof. Dr. Fuat Sezgin, Türkiye Bilimler Akademisi, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu arasında 16 Ocak 2007 tarihinde imzalanan protokole göre faaliyet göstermektedir.
Sergilenen 500’ü aşkın bilimsel âlet ve düzenek modelleri ile alanında Türkiye’de ilk, Frankfurt’tan sonra dünyada ikinci örnek teşkil eden İstanbul İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi iki kattan oluşmaktadır. Üst katta; astronomi, saat teknolojisi, denizcilik, savaş teknolojisi ve tıp bölümlerinin yanı sıra müze ile ilgili çeşitli görsellerin izlenebildiği bir sinevizyon salonu bulunmaktadır. Alt katta ise; mineraloji, fizik, matematik-geometri, şehircilik ve mimari, optik, kimya ve coğrafya bölümleri bulunmaktadır.
Müze teşhir salonlarında, el-İdrîsî’nin Halife el-Me’mûn’un haritasını temel alarak çizdiği dünya haritasının kopyası, Takiyüddin’in 1559 yılında yaptığı mekanik saati, el-Cezerî’nin fil saati ve hacamat düzeneği, Ebu Said es-Siczî’nin p
lanetaryumu, Abdurrahman es-Sufî’nin gök küresi, Hıdr el-Hucendî’nin usturlabı, 12. yüzyılda Abdurrahman el-Hazinî tarafından yapılıp su ve ağırlık prensibine göre çalışan dakika terazisi gibi birçok önemli bilim insanının, İslâm Medeniyetinin 9. ve 16. yüzyıllar arasındaki yaratıcılık döneminde gerçekleştirdiği bazı icatların kopyaları sergilenmektedir. Bu kopyaların büyük bir kısmı, Goethe Üniversitesi Arap-İslâm Bilimleri Tarihi Enstitüsü tarafından, yazılı kaynaklardaki tarif ve resimlere göre, kalan kısmı ise günümüze ulaşan eserlerin orijinallerine dayanılarak yaptırılmıştır.
Müzenin bahçe kısmında ise, üzerinde Halife el-Me’mûn’un 9. yüzyılda yaptırdığı dünya haritasının kopyası olan yerküre ile 22 Haziran 2013 tarihinde açılan ve İbn-i Sina’nın el-Kanun fi’t-Tıbb adlı eserinin ikinci cildinde bahsedilen tıbbi bitkilerden 26’sının bulunduğu “İbn-i Sina Botanik Bahçesi” yer almaktadır.
İstanbul İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, İslâm dünyasının bilimler tarihindeki yerini belgeleriyle ortaya koyarak bugüne ve geleceğe ışık tutmakta; Doğu-Batı bilim kültürünü birleştiren tarihi bir köprü niteliği taşıması bakımından da gelecek kuşaklar için önem teşkil etmektedir.
Müze hakkında detaylı bilgi ve görsellere http://www.ibttm.gov.tr/ ve http://www.ibtav.org/ adreslerinden ulaşılabilir.
